PHẦN III

CA DAO TỤC NGỮ VIỆT NAM

CHỦ ĐỀ: ĐỜI SỐNG TINH THẦN

 

* Nó lú có chú nó khôn

* Khôn đâu đến trẻ, khỏe đâu đến già

* Trẻ trồng na, già trồng chuối

* Trẻ vui nhà, già vui chùa

* Xem trong bếp biết nết đàn bà

* Vắng ông quạnh nhà, vắng bà quạnh bếp

* Ruộng giữa đồng, chồng giữa làng

* Nhường cơm nhường áo không ai nhường chồng

* Tôi tớ xét công, vợ chồng xét nhân nghĩa

* Bát còn có lúc xô xát huống chi vợ chồng

* Trai nhớ vợ cũ, gái nhớ chồng xưa

* Cha muốn cho con hay, thầy mong cho trò khá

* Ngựa chạy có bầy, chim bay có bạn

* Sẩy đàn, tan nghé

* Bán hàng nói thách, làm khách trả rẻ

* Áo năng thay năng mới/ Người năng tới năng thân

* Rộng miệng cả tiếng

* Nói hay hơn hay nói

* Nói ngọt lọt đến xương

* Miếng ngon nhớ lâu, lời đau nhớ đời

* Lưỡi sắc hơn gươm

* Dốt đến đâu, học lâu cũng biết

* Văn mình, vợ người

* Nọc người bằng mười nọc rắn

* Một đời làm hại, bại hoại ba đời

* Giết một con cò, cứu trăm con tép

* Xấu hay làm tốt, dốt hay nói chữ

* Ai ưa dưa khú bầu già

* Bạc đầu chưa hết dại

* Thằng dại làm hại thằng khôn

* Vụng chèo, khéo chống

* Vụng múa chê đất lệch

* Tốt danh hơn lành áo

* Có mặt thì mắng, vắng mặt thì thương

* Yêu nên tốt, ghét nên xấu

* Yêu nhau củ ấu cũng tròn/ Ghét nhau bồ hòn cũng méo

* Bỏ thì thương, vương thì tội

* Đường mòn, ân nghĩa không mòn

* Chanh chua chớ phụ, ngọt bòng chớ ham

* Hoài thóc nuôi cò rừng

* Thóc đâu mà đãi gà rừng

* Được chim bẻ ná, được cá quên nơm

* Qua cầu rút ván

* Ăn cháo đá bát

* Thẳng mực Tàu, đau lòng gỗ

* Thuốc đắng giã tật, sự thật mất lòng

* Cháy nhà hàng xóm bình chân như vại

* Hoài tiền mua pháo mượn người đốt

* Có vay có trả mới thoả lòng nhau

* Làm quan ăn lộc vua, ở chùa ăn lộc Phật

* Đo bò làm chuồng

* Liệu cơm gắp mắm

* Làm khi lành để dành khi đau

* Có mình thì giữ

* Buôn tàu bán bè không bằng ăn dè hà tiện

* Kiếm củi ba năm thiêu một giờ

* Gạo đổ hót chẳng đầy thưng

* Đã khó, chó cắn thêm

* Chó cắn áo rách

* Thuốc chữa bệnh, chẳng chữa được mệnh

* Bới bèo ra bọ/ Bới lông tìm vết/

* Đãi cứt sáo lấy hạt đa/ Đãi cứt gà mót hạt tấm

* Trăm bó đuốc cũng vớ được con ếch

* Có công mài sắt, có ngày nên kim

* Kiến tha lâu cũng đầy tổ

* Năng nhặt, chặt bị

* Tích tiểu thành đại

* Bụng làm dạ chịu

* Chó gầy hổ mặt người nuôi

* Trọc đầu càng mát

* Mèo nhỏ bắt chuột con

* Rộng làm kép, hẹp làm đơn

* Ếch ngồi đáy giếng, coi trời bằng vung

* Mạnh dùng sức, yếu dùng chước

* Có cháo hỏi chè

* Có voi đòi tiên

* Được đằng chân lân đằng đầu

* Đứng núi này trông núi nọ

* Ếch no khó nhử mồi

* Tế sớm khỏi ruồi

* Châu chấu thấy lửa bò vào

* Đắt ra quế, ế ra củi

* Thóc đâu, bồ câu đấy

* Bảy mươi chưa què, chớ khoe mình lành

* Nằm giữa không mất phần chăn

* Cóc có gan cóc, kiến có gan kiến

* Máu trâu cũng như máu bò

* Lòng vả cũng như lòng sung

* Quá mù ra mưa

* Chín quá hóa nẫu

* Già néo đứt dây

* Tức nước vỡ bờ

* Thắm lắm phai nhiều

* To đầu khó chui

* Gần lửa rát mặt

* Cháy thành vạ lây

* Môi hở răng lạnh

* Đánh chó ngó chủ nhà

* Đánh bạc quen tay/ ngủ ngày quen mắt/ ăn vặt quen mồm

* Sanh không thủng, cá đi đằng nào

* Không có lửa, làm sao có khói

* Được lòng ta, xót xa lòng người

* Một câu nói ngay bằng ăn chay cả tháng

* Một câu nói dối, sám hối bảy ngày

* Một đời kiện, chín đời thù

* Giận cá chém thớt, đụng rá, đá niêu

* Môi dày ăn vụng đã xong

Môi mỏng hay hớt, môi cong hay hờn

* Chim khôn chưa bắt đã bay

Người khôn hay nói, ít hay trả lời

* Người thanh, tiếng nói cũng thanh

Chuông kêu, khẽ đánh bên thành cũng kêu

* Chẳng được con trắm, con chép

Cũng được mớ tép, mớ tôm

* Trời dông, chớp lạnh, mưa nguồn

Lấy chồng xứ lạ dạ buồn biết bao

* Cờ bạc là bác thằng bần

Của nhà bán hết, tra chân vào cùm

* Người có lúc vinh, lúc nhục

Nước có lúc đục, lúc trong

* Sông có khúc, người có lúc

* Tiên cũng có khi đọa

Thánh cũng có khi lầm

* Hùm giết người hùm ngủ

Người giết người thức đủ năm canh

* Phù thủy, thầy bói, lái trâu

Nghe ba anh ấy đầu lâu không còn

* Tiền buộc giải yếm bo bo

Trao cho thầy bói, đâm lo vào mình

* Sông sâu còn có kẻ dò

Lòng người nham hiểm ai đo cho cùng

* Trâu ho còn hơn bò rống

* Trăng mờ còn tỏ hơn sao

Dẫu rằng núi lở còn cao hơn đồi

* Làm trai quyết chí tang bồng

Sao cho tỏ mặt anh hùng mới cam

* Làm trai cho đáng nên trai

Phú Xuân cũng trải, Đồng Nai cũng từng

* Làm người phải đắn phải đo

Phải cân nặng nhẹ phải dò nông sâu

* Non cao cũng có người trèo

Đường dẫu hiểm nghèo cũng có lối đi

* Cây cao thì gió càng lay

Càng cao danh vọng càng dày gian truân

* Chỉ đâu mà buộc ngang trời

Tay đâu mà bịt miệng người thế gian

* Sáng mưa, trưa nắng, chiều nồm

Trời còn luân chuyển, huống mồm thế gian

* Thế gian chẳng ít thì nhiều

Không dưng ai dễ đặt điều cho ai

* Vì sông nên phải luỵ thuyền

Những như đường liền ai phải lụy ai?

* Chì khoe chì nặng hơn đồng

Sao chì chẳng đúc nên cồng nên chiêng?

* Vàng thì thử lửa thử than

Chuông kêu thử tiếng, người ngoan thử lời

* Dao năng mài năng sắc

Người năng nhắc năng nhớ

* Dao có mài mới sắc

Người có học mới khôn

* Áo năng thay năng mới

Người năng nói năng sai

* Gặp nhau không mở miệng chào

Cứ làm thinh vậy, biết đời nào quen

* Rượu lạt uống lắm cũng say

Người khôn nói lắm, dẫu hay cũng nhàm

* Ai ơi chớ vội cười nhau

Cười người hôm trước, hôm sau người cười

* Cười người chớ vội cười lâu

Ngẫm mình cho tỏ trước sau hãy cười

* Trách người một, trách ta mười

Bởi ta tệ trước cho người bạc sau

* Nước trong khe suối chảy ra

Mình chê nước đục, mình đà trong chưa?

* Mật ngọt càng tổ chết ruồi

Những nơi cây đắng là nơi thật thà

* Đàn đâu mà gảy tai trâu

Đạn đâu bắn sẻ, gươm đâu chém ruồi

* Xưa nay thế thái nhân tình

Vợ người thì đẹp, văn mình thì hay

* Tung tăng như cá trong lờ

Trong ra không được, ngoài ngờ là vui

* Đồng tiền không phấn không hồ

Sao mà khéo điểm, khéo tô mặt người

* Người ta hữu tử hữu sinh

Sống lo xứng phận, thác dành tiếng thơm

* Nước trong khe suối chảy ra

Mình chê nước đục, mình đà trong chưa?

* Có đỏ mà chẳng có thơm

Như hoa râm bụt, nên cơm cháo gì

* Nghèo nhân nghèo nghĩa thì lo

Nghèo tiền nghèo bạc, chẳng cho là nghèo

* Thà rằng ăn bát cơm rau

Còn hơn cá thịt nói nhau nặng lời

* Lúc nghèo thì chẳng ai nhìn

* Đến khi đỗ trạng chín nghìn anh em

* Đem chuông đi đấm nước người

* Chẳng kêu cũng đấm ba hồi lấy danh

* Của đời cha mẹ để cho

Làm không ăn có của kho cũng rồi

* Thế gian giàu bởi chữ cần

Có mà lười biếng thì thân chẳng còn

* Của đời muôn sự của chung

Hơn nhau một chữ anh hùng mà thôi

* Ăn quả nhớ kẻ trông cây

Ăn khoai nhớ kẻ cho dây mà trồng

* Vàng sa xuống giếng khó tìm

Người sa lời nói như chim sổ lồng

* Trăm năm bia đá cũng mòn

Ngàn năm bia miệng vẫn còn trơ trơ

* Lênh đênh qua cửa thần phù

Khéo tu thì nổi, vụng tu thì chìm

* Bao giờ cho đến giêng hai

Cho làng vào đám, cho ai xem chèo

* Con cóc nằm ở bờ ao

Lăm le lại muốn đớp sao trên trời

* Đũa mốc lại chòi mâm son